1288. Białoruś

Grodno (biał. Гро́дна Hrodna, ros. Гродно Grodno, lit. Gardinas, jid. גראָדנע, Grodne, niem. Grodno, Garten) to miasto obwodowe nad Niemnem w Białorusi, w pobliżu granicy z Polską, gdzie w obwodzie Polacy stanowią 24,8% populacji.

To ważny ośrodek przemysłowy, węzeł kolejowy i drogowy oraz przystań rzeczna. W mieście znajduje się siedziba Związku Polaków na Białorusi oraz polski konsulat generalny.

Grodno w 1801 stało się siedzibą nowej rosyjskiej guberni grodzieńskiej (wcześniej wchodziło w skład guberni słonimskiej i litewskiej). W 1812 miasto zostało na krótko zajęte przez francuskie i polskie wojska Hieronima Bonaparte (od 2 czerwca do 8 grudnia). Kongres wiedeński wytyczył granice Królestwa Polskiego ok. 3 km. od miasta. Po powstaniu listopadowym w 1830 w mieście rozpoczęła się fala rusyfikacji, kasowano klasztory, zlikwidowano też w 1839 unię kościelną. Gubernatorem został Michał Murawiew zwany „Wieszatielem”. Przez cały okres zaborów pozostawało ważnym ośrodkiem ruchu narodowo-wyzwoleńczego – mieszkańcy Ziemi Grodzieńskiej licznie uczestniczyli w powstaniu styczniowym. W tym czasie ruchem powstańczym w mieście kierował Celestyn Ciechanowski, Adolf Hoffmeister i Stanisław Sylwestrowicz. Erazm Zabłocki (1831 –1884) był w czasie powstania styczniowego naczelnikiem cywilnym do czerwca 1863 r., a następnie komisarzem woj. grodzieńskiego. Po upadku powstania, w zamku umieszczono więzienie dla schwytanych jego uczestników. Miasto w tym czasie liczyło około 20 tys. mieszkańców. Zaczęła się też kolejna fala rusyfikacji, m.in. wyburzano kościoły np. dominikanów. Gotycką farę przebudowano na cerkiew. W 1866 Rosjanie wydali zakaz mówienia po polsku w życiu publicznym, dlatego spotykano się potajemnie w domach mieszczańskich by organizować spotkania teatralne, muzyczne i literackie. Ogólny upadek miasta zahamowało w 1861 przeprowadzenie linii kolei Warszawsko-Petersburskiej. W 1885 roku wiele zabytków zostało bezpowrotnie zniszczonych w wyniku pożaru. W latach 1894–1910 w mieście mieszkała Eliza Orzeszkowa, działająca aktywnie w celu powstrzymania rusyfikacji. To właśnie jej pomnik znajduje się na pocztówce.