Gaumardżos czyli przy gruzińskim stole

W Gruzji, jak zresztą w całym Kaukazie, posiłek to coś więcej niż jedzenie. To sposób życia, który ciężko spotkać gdzie indziej. Supra to kilkugodzinne biesiadowanie przy suto zastawionym stole, delektowanie się i przeżywanie każdej potrawy, wino pite z rogów, głośne śpiewy i długie, rozbudowane, wręcz poetyckie toasty - wszystko to sprawia, że kuchnia gruzińska wydaje się być jeszcze bardziej atrakcyjna i zachęcająca. Zapewniam was jednak, że nawet bez tej otoczki tamtejsze potrawy to istne niebo w gębie i każdy znajdzie coś dla siebie.

Zapraszam was zatem na krótką podróż po specjałach gruzińskiej kuchni, których z pewnością trzeba spróbować będąc na miejscu. Albo w którejś z gruzińskich restauracji w Polsce :)

Nie jestem kulinarnym ekspertem, na jedzeniu się nie znam i albo coś mi smakuje albo nie, ale w trakcie swoich wojaży zawsze staram się spróbować jakiegoś lokalnego specjału lub przysmaku. Zazwyczaj są to jakieś pojedyncze pozycje, ale w trakcie swojego pobytu w Gruzji codziennie stołowałam się na mieście i starałam się skosztować jak najwięcej - potraw sztandarowych, które znamy nawet w Polsce i tych, o których istnieniu mało kto z nas miał pojęcie. Nigdzie indziej nie siedziałam za stołem wypełnionym po brzegi kolejnymi potrawami, nigdzie indziej porcje nie były tak wielkie a rachunek na koniec... tak absurdalnie niski. Po tygodniu na Kaukazie mogę powiedzieć, że zakochałam się bezapelacyjnie w gruzińskiej kuchni i gdyby wszędzie wszystko byłoby tak smaczne, apetyczne i stosunkowo tanie to z pewnością zostałabym kulinarnym turystą.

Tak jak w trakcie wyjazdu do Włoch nie można z nich wyjechać bez spróbowania tamtejszej pizzy, tak Gruzji nie można opuścić bez spróbowania chociaż raz chaczapuri, które można dostać wszędzie, o każdej porze dnia i roku, w najbardziej wykwintnej restauracji i na prowizorycznym stoisku przy jednej z tamtejszych dróg. Świetnie smakuje na dworcu w oczekiwaniu na marszrutkę, jak i w knajpce z widokiem na stare miasto. Chaczapuri to nic innego jak cienkie ciasto nadziewane słonym serem. Wbrew pozorom to proste danie posiada kilka odmian: chaczapuri imeruli (tradycyjnie pochodzące z Imeretii) to placek  wypełniony w środku serem, natomiast chaczapuri megruli (z Megrelii) posiada jeszcze dodatkową warstwę sera na wierzchu.

fot. newyork.seriouseats.com

Najbardziej cieszącą oczy odmianą tej potrawy jest jednak chaczapuri adżaruli lub po prostu adżarskie (z Adżarii), które w przeciwieństwie do poprzednich wersji ma kształt łódeczki wypełnionej serem, na wierzch której pod sam koniec wbija się jajko (symbolizujące słońce) oraz podaje z kosteczką masła. Niesamowicie piękne, smaczne i przede wszystkim sycące - jedna porcja spokojnie zastępuje zwykły posiłek. 

fot. saveur.com

Chinkali to druga sztandarowa potrawa tego kraju i zdecydowanie mój faworyt. Jeśli do tej pory uważaliście, że pierogi to nasza narodowa duma i pomysł, wiedzcie, że są na świecie pierogi, o których nie śniło się Polakom. Lubię pierogi, ale przy chinkali wypadają one po prostu blado. Gruzińska odmiana ma kształt sakiewek, wewnątrz których najczęściej kryje się aromatyczne mięso doprawione kolendrą oraz rosół. To właśnie obecność rosołu sprawia, że chinkali trzeba jeść w charakterystyczny sposób - rękami (nawet nie myślcie o nożu i widelcu!) łapiemy za czubek pierożka, nadgryzamy ciasto i spijamy płyn a dopiero potem zabieramy się za zjedzenie reszty. Niektórzy twierdzą, że czubka chinkali się nie je - ja zjadałam calutki, bo nawet ciasto samo w sobie było pyszne.

W większości miejsc pierożki kupuje się na sztuki - jeden chinkali to zwykle koszt 60 tetri (ok. 1,20 zł), ale do najedzenia się wystarczy już 5 sztuk. Prócz mięsnej wersji spotkałam się także z chinkali z farszem serowym, które nie przypadły mi do gustu, a także z grzybami czy łososiem.

fot. georgianjournal.ge

Lobio czyli czerwona fasola to nieodłączny składnik gruzińskiej kuchni i potrawy z jej zawartością są bardzo w tym kraju popularne. Jedną z najprostszych przekąsek jest lobiani czyli placek z pastą fasolową. Właściwie to takie chaczapuri, tyle że w środku zamiast sera mamy właśnie fasolę. Generalnie różnorakich placków z nadzieniem w Gruzji jest mnóstwo, prócz tradycyjnego chaczapuri i lobiani często trafialiśmy również na wersje z mięsem mielonym czy szpinakiem. Dla mnie to jednak lobiani okazało się numerem jeden i prócz chinkali to właśnie z nim przede wszystkim kojarzy mi się Gruzja. Ponieważ uwielbiam czerwoną fasolę była to przekąska, którą kupowałam za każdym razem kiedy zgłodniałam a nie miałam ochoty na bardziej obfity posiłek.

fot. georgiancook.com

Lobio to również nazwa potrawy, w skład której wchodzi oczywiście czerwona fasola. Reszta składników zależy w dużej mierze od kucharza - bywa łagodna lub ostra, paprykowa lub pomidorowa, bardziej płynna lub o bardzo zwartej konsystencji. Ni to gulasz, ni to gęsta zupa, zwykle podawana w glinianym garnuszku z typowym gruzińskim chlebkiem. Dla takiego fasolożercy jak ja było to kolejne kulinarne odkrycie życia ;)

To jedna z tych potraw, która zdecydowanie lepiej smakuje niż wygląda, chociaż zdjęcie i tak przedstawia ją wyjątkowo korzystnie. Phali to nic innego jak pasta warzywna z jednego rodzaju warzywa z dodatkiem orzechów włoskich (w Gruzji nazywanych... greckimi) i gruzińskich przypraw. Można je spotkać w wielu odmianach - ze szpinaku, z czerwonej kapusty, buraków, kalafiora... itd, itp. Zazwyczaj podaje się je w miseczce lub w formie widocznych na zdjęciu kulek i ozdabia pestkami granatu.

fot. pinterest.com

Dla wielbicieli warzyw znajdzie się kolejna perełka - adżapsandali, które można przyrównać do leczo lub ratatouille. Są to najzwyklejsze smażone warzywa, których skład - jak w wielu przypadkach tutaj - zależy od kucharza, ale najczęściej można tam spotkać bakłażana, paprykę, kolorową paprykę, cebulę i pomidory. A do tego ogromna ilość aromatycznych ziół, na czele których znajduje się jak zawsze kolendra. Wcześniej raczej nie znałam smaku tej przyprawy, ale podczas pobytu w Gruzji zarówno ja, jak i Szymon zasmakowaliśmy w niej ogromnie i nawet teraz staram się zawsze dodawać jej do przygotowywanych przeze mnie posiłków.

fot. iamthewanderlustquenn.blogspot.com

Jak już jesteśmy przy bakłażanie, który również należy do popularnych w Gruzji warzyw, nie sposób nie wspomnieć o badrijani nigvzit. To grillowany bakłażan z orzechową pastą, czasami podawany w formie plastra posmarowanego pastą, czasami w formie zawijanej roladki. Jeśli lubicie bakłażany to z pewnością powinniście spróbować tego niecodziennego połączenia.

fot. fishchipsandgelato.wordpress.com

Zdeklarowani mięsożercy mogą odetchnąć, dla nich również znajdzie się spory wybór mięs, nie tylko w chinkali. Jednym z popularnych dań jest mcwadi czyli szaszłyki, często przeplatane także warzywami, nabijane na metalowy szpikulec i wraz z nim podawane. Do tego gruzińska sałatka z ogórków i pomidorów z pastą orzechową i można zaczynać ucztę.

fot. vkusno.net

Bardzo popularny w Gruzji jest, znany także u nas, turecki kebab. Smaczny, jak niemal wszystko tutaj, ale jednak spodziewałam się, że czymś - choć minimalnie - będzie się różnił od tego, który już znam z naszych rodzimych kebabów. Może tylko placek, w który był zawinięty był smaczniejszy, ale poza tym było to jedno z nielicznych dań bez szału.

fot. poezja-smaku.pl

Ostri to z kolei wołowina w sosie pomidorowym. Jak za wołowiną w ten sposób przygotowywaną nie przepadam, tak w tym wydaniu naprawdę mi smakowała i z chęcią odtworzyłabym jej smak w domowym zaciszu.

fot. patrickstravels.net

Jagnięcina w sosie szpinakowym to również popularna pozycja w menu, niestety jej nazwy nie mogę znaleźć nigdzie w swoich notatkach ani w odmętach internetu. W każdym razie to jedna z nielicznych pozycji, która zupełnie nie przypadła mi do gustu i jej nie dojadłam. Myślę, że gdyby znalazło się tutaj inne mięso to ostateczne wrażenia byłyby jednak pozytywne.

Czkmeruli to z kolei kurczak w aromatycznym i gęstym sosie czosnkowym.  Potrawa może mniej popularna niż poprzednie pozycje, ale jednak nadal często spotykana i - co najważniejsze - niesamowicie smaczna. Jestem właśnie w trakcie przebijania się przez odmęty internetów w celu znalezienia jakiegoś przepisu na niego więc kto wie, może uda mi się go za jakiś czas zrobić we własnej kuchni?

fot. baklachoff.com

Sosy gruzińskie zdecydowanie zasługują na osobną wzmiankę i zdecydowanie warto spróbować również ich. Tkemali to sos śliwkowy doprawiony chili i innymi przyprawami, makvali jest sosem jeżynowym, adżika natomiast to ostry paprykowy sos z dodatkiem przypraw i orzechów. Wszystkie fantastycznie komponują się z mięsami więc warto je domówić, aby z pozoru zwykłemu kebabowi czy szaszłykowi nadać egzotyczny smak.

fot. boisdejasmin.com

fot. marinarikiru.ru

Gruzja to jednak nie tylko przystawki i dania obiadowe. Wyjątkowe są tu również słodycze. Czurczchele wyglądają okropnie i nie zachęcają do kupna, ale warto, bo i w tym przypadku smak jest zupełnym przeciwieństwem wyglądu. To nawleczone na nitkę orzechy oblane zagęszczonym sokiem winogronowym. Kiedy sok zastygnie są gotowe do spożycia i są naprawdę smaczne - to taki gruziński snickers.

Tklapi to z kolei placki z zastygniętego musu owocowego. W zależności od koloru mogą być przygotowane z żurawiny, winogron czy jabłek, ale także tak niespotykanych u nas owoców dereniowych. Rozlany na płaskiej powierzchni mus pozostawia się na słońcu do zastygnięcia a następnie traktuje się go mąką, aby był bardziej elastyczny. Dziwne toto, ale na pewno warte uwagi.

fot. kobiecaintuicja.wordpress.com

Na sam koniec muszę wspomnieć też o tamtejszych lemoniadach. Nieważne co myślicie o tych produkowanych w Polsce, nieważne, że chemia, że słodkie, że niezdrowe - koniecznie trzeba ich spróbować, bo to zupełnie inna jakość niż te znane u nas. Nawet wizualnie butelki wyglądają tak, że nic tylko kupować. Gruzini je uwielbiają, uwielbiam je i ja i przyznaję, że do każdego posiłku zawsze zamawiałam kolejny smak. Bo smaków lemoniad w Gruzji jest mnóstwo - winogronowe, cytrynowe, gruszkowe, waniliowe, z owocu granatu, brzoskwiniowe, anyżowe i... estragonowe. Estragon tak jak kolendra jest w Gruzji uwielbiany i o dziwo w wersji lemoniadowej smakuje wybornie. Po gruszkowym i winogronowym był to mój ulubiony smak... A i tak nie udało się spróbować wszystkich.

Jak widzicie, kuchnia gruzińska jest niezwykle różnorodna i potrawy, które przedstawiłam to tylko część tego co można zjeść. Coś dla siebie znajdą zarówno wegetarianie, jak i mięsożercy, ci, którzy wolą stołować się w restauracjach i ci preferujący małe lokalne knajpki. Jak pewnie zauważyliście większość zdjęć dzisiejszego posta pochodzi z internetu - właściwie za każdym razem kiedy pomyślałam, że można byłoby sfotografować te wszystkie wspaniałości, właściwie połowy rzeczy nie było już na talerzu. Jest to chyba kolejny dowód na to, że kuchnia Gruzji jest naprawdę smakowita :)
Jestem bardzo ciekawa co najbardziej spodobało wam się z przedstawionych przeze mnie potraw? Spróbowalibyście chaczapuri czu czurczcheli? A czego na pewno byście nie tknęli?